De filosofie uit van de 5 elementen.

Uitgelegd door Grootmeester Jo Weijden.

De vijf elementen zijn een afleiding van de natuurfilosofie zoals die ook in het Taoïsme bekend is. De belangrijkste parameters daarvan zijn Yin – Yang.

Wat houdt Yin – Yang in

Vergelijk het met een berg, de ene kant is de zonkant en de andere kant is de schaduwkant van de berg. De schaduwkant noemen we Yin, en de zonkant Yang. Van daaruit is de hele filosofie opgebouwd. Dus als we daarop voortborduren, is het een donker, het ander licht, complementaire krachten. Als er geen donker kon zijn, kan ik ook niet spreken over licht. Nog verder zou je kunnen nagaan wat voor kwaliteiten bij het een en bij het ander horen. Simpel gezegd is aan de donkere kant wat minder beweging; daar waar licht is, is meer beweging, donker is kou, licht is warm.

Dit is het fundament van de Yin – Yang gedachte.

De verbinding met de vijf elementen.

De zon blijft bovenaan staan. Onder is water en de zon schijnt op het water. De zon is dus Yang (warm en beweeglijk) en het water is Yin. De zon verwarmt het water, dat langzaam verdampt. Hierdoor ontstaat als het ware een opstijgende kracht. Als er voldoende verdampt is, wordt het zwaarder en zwaarder, er ontstaan wolken en het water keert terug in de vorm van regen richting aarde. Deze krachten worden meestal genoemd in de vijf elementen theorie, maar de Chinese karakters wijzen meer eigenlijk op iets beweeglijkers. Dus zou het misschien beter zijn om te spreken over vijf bewegers. Een element is nogal statisch.

Vuur – Water – Hout – Metaal – Aarde

Deze beweger (de zon) noemen we dan VUUR, en het water noemen we WATER. De overgang van het water naar het vuur, dat verdampen dus, betekent dat er iets begint te ontstaan. Dit noemen we de beweger HOUT. Die kracht die zich hier manifesteert door de werking van de zon op het water en de damp die daardoor ontstaat – damp is overigens ook CHI – gaat over in de beweger METAAL. Dat zijn geen vijf bewegers, maar nog maar vier. In het centrum zeggen we dan dat is AARDE. Er zijn ook nog andere schema’s, maar daar komen we later op terug, maar laten we zeggen dat de AARDE alles met elkaar verbindt.

Circulaire beweging

Zo heb je een circulaire beweging, van het WATER, via het HOUT naar het VUUR, en dan naar het METAAL en weer terug naar het WATER. Dit noemen we een ondersteunende cyclus. Kwaliteiten die je daaraan kan koppelen: vanuit het water kan iets ontstaan door de kracht van het vuur. Een voorbeeld uit de plantenwereld is misschien het makkelijkste. Het begint met een zaadje. Dit zaadje ontvangt energie van de beweger vuur; een creatief proces. Het zaadje begint te ontkiemen (element hout) en uiteindelijk tot volledige bloei uit te groeien (element vuur). Wanneer de bloem volledig tot bloei is, dan kunnen de meeldraden en stampers samen weer voor nieuw leven gaan zorgen. Op het moment dat de voltooiing er is in de vorm van de bloei, is er ook weer een teruggang naar beneden. Op het moment dat de bloem begint te verwelken en de bladen slapper, slapper en slapper worden, is er tegelijkertijd een proces van verharding bezig, want de meeste zaden zijn behoorlijk hard. Bij het element metaal hoort dan een soort evaluatief proces, een terugkeer naar de oorsprong.

De plantenwereld

Wanneer je een plant uit een tropisch gebied hier laat groeien, zal het wellicht niet kunnen overleven omdat de omstandigheden te verschillend zijn. Maar misschien overleeft het wel en zorgen de volgende generatie zaadjes ervoor dat de volgende plant weer net iets beter kan gedijen en de volgende weer… Zo past het zich aan aan de omstandigheden.

Momenten van de dag

Andere aspecten zijn dat het water, de nacht voorstelt en de zon het midden van de dag. Wanneer we deze cyclus nemen, dan zit er tussen de nacht en de dag iets wat we de ochtend kunnen noemen, en dat betekent ook dat de ochtend de tijd is van de creatieve arbeid, waarin we dingen uit kunnen denken en tot bloei kunnen laten komen. Daarna kom je terug in de fase van evaluatie. Stel je wilt iets creëren, dan ga je dat bedenken (water) en dan ga je het uitwerken en vormgeven (hout). Dan werk je het uit en is het klaar (vuur) en kom je in de fase van evaluatie. Dan ga je dat wat je gemaakt hebt evalueren. Als ik het nog een keer zou moeten maken, gezien de ervaring die ik inmiddels heb, dan zou ik dat en dat verbeteren. In die cirkel of cyclus zit ook het proces van begin, aan de gang blijven, rekening houden met wisselende omstandigheden en het steeds verder verfijnen van iets wat je gemaakt hebt of van een oefening waar je mee bezig bent.

Vijf elementen theorie / de ondersteunende cyclus

In de vijf elementen theorie worden de elementen weergegeven als cirkels.

Yin en Yang principe van de vijf elementen

Ook hier is dezelfde circulaire beweging te maken. Het water voedt het hout, hout voedt het vuur. Daardoor ontstaat er aarde en in de aarde ontstaat metaal en om metaal condenseert het water. Deze cirkel wordt ook wel de ondersteunende cyclus genoemd.

Vijf elementen theorie – de controlerende cyclus

Dit zijn de bewegingen – lijnen / binnen de cirkel. Het water blust het vuur en het vuur smelt het metaal. Metaal klieft het hout, hout absorbeert aarde en aarde absorbeert water.

Wanneer we wat dieper in gaan op hoe het wordt toegepast in de acupunctuur of in de Chinese massage Tuina wordt gebruikt, dan is er ook in ieder van de vijf elementen sprake is van een Yin-Yang context waaraan men verschillende meridianen koppelt en bepaalde kleuren, smaken en andere kwaliteiten.

Water – meridianen blaas en nier

Hout – meridianen lever en galblaas

Vuur / meridianen hart en dunne darm

Aarde – meridianen mild en maag

Metaal – meridianen longen en dikke darm

Bijvoorbeeld bij het element water horen de meridianen, de waterwegen blaas en nier. Het een heeft een Yin (de nier) karakter, het andere een Yang (de blaas) karakter. De nier is wat meer naar binnen gericht en vast en compact en is de blaas meer naar buiten gericht, meer beweeglijker en opener.

Binnen de meridianen zijn er ook weer de eigenschappen van de vijf elementen. Zo is er binnen de blaasmeridiaan op zich ook weer vuur, aarde, metaal, water en hout. Dus in de lange weg van die meridiaan van voet over de rug tot boven je ogen zit vuur, aarde metaal, water en houtbewegers. Als er in de meridiaan op zich te veel vuur zit moet men het waterelement in de blaasmeridiaan gebruiken om het vuur te temperen. Dit gaat wel diep in de materie. Er zijn acupuncturisten die daar gebruik van maken, maar voor de oefeningen van Qi Gong en Tai Chi Chuan gaat dit erg ver.

Zo zijn dus in al de afzonderlijke meridianen alle vijf elementen weer aanwezig. Ook zijn aan alle elementen emoties te koppelen als woede, euforie, piekeren, verdriet en angst. Zo kun je wellicht woedeuitbarstingen temperen door te zorgen dat de ademhaling (longen bij element metaal) optimaal wordt. Een ademhalingsoefening zou door optimale zuurstofopname en energieopname kunnen leiden tot afname van de woede…

Oefeningen van Qi Gong en Tai Chi Chuan zijn bewegingspatronen die in vergelijking met normale bewegingen van de gewone mens zeer veelzijdig zijn. Dat wil zeggen dat als ik een beweging maak zoals de kraanvogel spreidt zijn vleugels, dan is de strekking van de meridianen weer anders dan wanneer ik de arm naar binnen draai of de hand draai. Afhankelijk van de beweging, wordt bijvoorbeeld longen of dikke darm geactiveerd. Ook dit kan gebruikt worden om bepaalde elementen te activeren of te temperen.

Het is vaak echter beter niet op de details te letten, maar gewoon een patroon van bewegen aan te leren, dat al deze zaken stimuleert. Ongetwijfeld zullen degenen die Tai Chi of Qi Gong beoefenen merken, dat bepaalde bewegingen wat moeilijker uit te voeren zijn dan anderen. Dat is dan een interessante invalshoek, want als je je hier dan in verdiept, kan het zijn dat die moeilijkere beweging dan te maken heeft met bepaalde emoties, smaken. Nog beter is het om daar waar je beperkingen liggen gewoon wat meer aandacht aan te geven en wat meer oefenen in die richting.